Τσαμπάσηδες, ζωέμποροι

Μερικές από τις ασχολίες που χάνονται με την επικράτηση του σημερινού τρόπου ζωής. Η παρακμή των ζωοπανηγύρεων, η αντικατάσταση των υποζυγίων από τα αυτοκίνητα, η μαζική παραγωγή κρέατος, ήταν μερικοί από τους παράγοντες που συντέλεσαν ώστε να χαθεί κι αυτή η ασχολία, από τα χωριά μας τουλάχιστον. Οι τσαμπάσηδες, ένας τίτλος που τον έφεραν με τιμή, ήταν οι ζωέμποροι της εποχής που έκαναν τις αγοραπωλησίες ειδικά των υποζυγίων.

Οι υπόλοιποι λέγονταν απλώς ζωέμποροι. Γύριζαν τα χωριά, αγόραζαν ή πούλαγαν, αλλά εκεί που ήταν ο παράδεισός τους ήταν τα ζωοπάζαρα. Εκεί γύριζαν με ύφος άρχοντα έβλεπαν, παζάρευαν και έκλειναν τις συμφωνίες τους. Κάποτε τα ζωοπάζαρα αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος ενός παζαριού, αφού κάλυπτε τεράστια έκταση, ενώ οι παράγκες ήταν πολύ λίγες. Φημισμένα και μεγαλύτερα ζωοπάζαρα (γαϊδροπάζαρα) ήταν στη Χαλκίδα, συγκεκριμένα στου Μπαταργιά, δυο παζάρια ένα στη γιορτή της Αγίας Τριάδας (αποκλειστικά ζωοπάζαρο) και ένα στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής.

Επίσης στη γιορτή της Αγίας Θέκλης στο Αυλωνάρι και το δικό μας παζάρι στην Κάτω Στενή. Στα δυο τελευταία οι παλαιότεροι θυμούνται εκατοντάδες κόσμο με υποζύγια να πηγαινοέρχεται στη σειρά έως το Σεττιανό, που έφτανε το μάτι τους. Το ζωοπάζαρο της Κάτω Στενής γινόταν στα αλώνια του Αγίου Ταξιάρχη. Όποιος ήθελε να αγοράσει ή να πουλήσει ζώα από όλη την κεντρική Εύβοια, τα αρβανιτοχώρια, τη βόρεια Εύβοια και αλλού, ερχόταν στο παζάρι της Κάτω Στενής. «Φασαριόζικο» όπως όλα τα παζάρια από τις έντονες συζητήσεις πωλητών και αγοραστών, τα βελάσματα των αρνιών, τα χλιμιντρίσματα των αλόγων και τα σκουξίματα των γουρουνιών. Οι τσοπάνηδες πουλούσαν αρνιά, κατσίκια, μαλλί και τυρί. Τα γουρούνια τα εμπορεύονταν πάντα οι γύφτοι. Αρχές Σεπτέμβρη ήταν πάντα καλή εποχή να αγοράσει κάποιος χοιρινό, μιας και προλάβαινε να μεγαλώσει έως τα Χριστούγεννα. Επιπλέον, ανατριχιαστικά ήταν τα ουρλιαχτά των αρσενικών όταν έκαναν τις στειρώσεις (μουνούχισμα). Οι γύφτοι εμπορεύονταν τα περισσότερα ζώα, εκτός από τα πρόβατα και τα κατσίκια. Το πιο ενδιαφέρον μέρος του παζαριού ήταν τα μεγάλα ζώα, που αποτελούσε ειδικότητα των τσαμπάσηδων. Μερικά από αυτά τα ζώα ήταν άλογα, γαϊδούρια και μουλάρια. Όσα ήταν για πούλημα και για να τα ξεχωρίζουν τους έβαζαν στο σαμάρι μια καλαμποκιά.( Σε όλα τα παζάρια της εποχής υπήρχε και η βόλτα το γνωστό «νυφοπάζαρο». Τα «πειραχτήρια» προκειμένου να κάνουν πλάκα κρέμαγαν κρυφά στην πλάτη των κοριτσιών που ήταν σε ηλικία γάμου μια καλαμποκιά. Οι αγοραστές κοίταζαν το ζώο στα δόντια για να δουν την ηλικία του, τα έψαχναν για «κουσούρια» και το βασικότερο από όλα αν είναι «τσαμούσικο», δηλαδή αν κλώτσαγε. Βέβαια κι εδώ είχε βρεθεί η λύση, μιας κι όσοι ήθελαν να ξεγελάσουν τους αγοραστές έβαζαν οινόπνευμα στα αυτιά τους ή τα πότιζαν αλισίβα, αυτά ναρκωνόντουσαν και δεν αντιδρούσαν άγρια. Όταν καταλάβαιναν ότι το ζώο ήταν τσαμούσικο ήταν αργά. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν πράγματι αυτοί οι τρόποι ήταν αποτελεσματικοί, αλλά τότε επικρατούσε αυτή η άποψη. Στην περιοχή μας τούτη τη δουλειά δεν την είχαν σαν κύριο επάγγελμα. Γι’ αυτό και έλεγαν «κάνει τον τσαμπάση». Τσαμπάσηδες ήταν όλοι σχεδόν οι σιδεράδες, οι Κατσαρήδες. Στη Στενή ο Αργύρης Καμαριώτης (Τσιγγαράκης) με τον Κώστα Ντουμάνη (Κουτσαμπέκης).

Γιάννης Μητάκης