Το μόλεμα

Γιώργου Ντεγιάννη

Μέσα στους λόγγους.

Αφηγείται ο γέρο-Μπαραλής:

Τον καιρό που έπεσε το μόλεμα, ήτανε χωριά κάτω στον κάμπο ο Αι Νικόλας, η Αγία Τρίτη κι η Σκουντέρι. Ο Αι Δημήτρης, που είναι τώρα ερημοκκλήσι ήτανε το καθολικό της Σκουντέρης. Εγώ έφτασα και τη βρύση ξερή. Και το υδραγωγείο φαίνεται και τώρα. Πήγαινε το νερό από τα Καμπιά κάτω τη Ράχη. Έπεσε που λες το μόλεμα και τα μάζωξε αυτά τα χωριά. Και βουκολούδι που ήμουνα μικρός με άλλα παιδιά και φυλάγαμε τα βόδια, έβλεπα, καθώς πήγαινε κανένα βόδι να ξυστεί στον όχτο, να ανοίγει το μνήμα και να φαίνονται μέσα σωρός κόκκαλα. Δεν μείνανε ζωντανοί να ξεθάψουνε τους πεθαμένους.

Τότες για να γλυτώσουν εδώ στο χωριό, χώσανε τις φωτιές, κλείσανε τα σπίτια, τα παρατήσανε και πήραν απάνω το λόγγο, στο «Συκάμινο» και στην «Κερασιά». Με έξι μήνες γυρίσανε και πήγανε στο σπίτι του Καπέλου-είναι το και τώρα αυτό το σπίτι, εκατόν πενήντα χρονών. Από τρείς αδερφές μπήκε μέσα η μια. Και μόλις ξέχωσε τη φωτιά στη στιγμή τήνε χτύπησε το μόλεμα. Και τότε πήρανε πάλι το δρόμο και κατεβήκανε πια την άλλη χρονιά στο χωριό».

 Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Γιώργου Ντεγιάννη "Μέσα στους λόγγους" που εκδόθηκε το 1939. Αφορά ένα τεράστιο κεφάλαιο που αναφέρεται στις λοιμώδεις ασθένειες που έπληξαν το χωριό μας.

Τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας είναι ελάχιστα. Καταρχάς όσον αφορά τις γραπτές πηγές ο Δημήτρης Γιαννούκος στο βιβλίο του το "Χρονικό της Στενής" αναφέρει ότι δυο ήταν οι λόγοι που οι Στενιώτες μετοίκησαν  επτά χιλιόμετρα βορειότερα στη σημερινή θέση του χωριού. Αφενός οι πιέσεις των τούρκων που είχαν ενταθεί και αφετέρου μια μολυσματική ασθένεια που για να γλυτώσουν από αυτή κατέφυγαν στην ασφάλεια που τους παρείχε το δάσος μιας και πίστευαν ότι το δάσος φιλτράρει όλες τις ασθένειες. Μια από τις τρείς εκκλησίες που βρίσκονται γύρω από τον Πύργο είναι του Αγίου Χαραλάμπου προστάτη Αγίου από την πανούκλα.

Οι άλλες μαρτυρίες είναι προφορικές και τις έχουν αναφέρει χτίστες και άτομα που συμμετείχαν στην κατασκευή του Αγίου Νικολάου και το ξαναχτίσιμο της Αναστασάς στο Σκουντέρι. Σκάβοντας για τα θεμέλια βρήκαν ομαδικούς τάφους και στις δυο περιπτώσεις. Στον Άγιο Νικόλαο ο γιατρός Κηρύκος Παπακωνσταντίνου που ήταν παρών στο θεμελίωμα έβαλε τις φωνές στους εργάτες όταν άγγιξαν με τα χέρια τα οστά που βρήκαν και τους προειδοποίησε ότι αφορούν ανθρώπους που πέθαναν από μολυσματική ασθένεια. Δεν ξέρουμε την χρονολόγηση των τάφων αλλά υποθέτουμε ότι του Αγίου Νικολάου είναι μεταγενέστεροι καθώς ο γιατρός είχε γνώση του θέματος.

Όσον αφορά την χρονολόγηση στην αφήγηση του γέρο-Μπαραλή (Γιαμάς Πανταζής) το 1854 που αναφέρεται είναι καταφανώς τυπογραφικό λάθος και η σωστή χρονολογία πρέπει να είναι 1754 διότι:

Οι οικισμοί που αναφέρονται έχουν εγκαταληφθεί από τους Στενιώτες εκατό χρόνια πριν, το ίδιο και η Αγία Τρίτη.

Ο Ντεγιάννης έζησε στη Στενή από το 1905 έως το 1921.Αφαιρώντας τα 150 χρόνια που ήταν κτισμένο το σπίτι του Καπέλου ήδη πάλι φτάνουμε στην ίδια περίοδο γύρω στα 1750.

Είναι η περίοδος που ίσως άρχισαν οι Σκουντεριώτες να εγκαθίστανται στη Στενή και οι ημερομηνίες ταιριάζουν απόλυτα με την καταστροφική πανούκλα που έπληξε την Εύβοια μετά το 1750 με την μεγάλη έξαρση το 1790.