Η ΣΤΕΝΗ ΤΟΥ ΘΡΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Γραπτές πηγές και παράδοση

Η Στενή σύμφωνα με τον Δημήτρη Γιαννούκο στο «Χρονικόν της Στενής», δημιουργήθηκε γύρω στα 1790 από κατοίκους των οικισμών της περιοχής Σκουντέρι. Μια λοιμώδης ασθένεια και οι αυξανόμενες πιέσεις των Τούρκων οδήγησαν τους κατοίκους των οικισμών της περιοχής να μετοικίσουν 7 χιλιόμετρα βορειότερα, στη σημερινή θέση της Στενής. Επίσης αναφέρει τις θέσεις και το ονόματα των καλυβιών που ήταν το καταφύγιο τους την περίοδο της τουρκοκρατίας. Όλα αυτά είναι τεκμηριωμένα και δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.

Το 1886 εκδόθηκε το πρώτο ευβοϊκό διήγημα με τίτλο «Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα» του γυμνασιάρχη Νικόλαου Αντωνόπουλου. Το 1939 ο δάσκαλος Γεώργιος Ντεγιάννης κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Μέσα στους λόγγους» ένα ύμνο στη φύση και το δάσος.

Στα δυο αυτά βιβλία αναφέρονται οι αγώνες των Στενιωτών εναντίον των Τούρκων και γίνεται ειδική αναφορά στα Καλύβια,στα «Άγια των Αγίων» της ελληνικής λευτεριάς όπως τα αποκαλεί ο Γ. Ντεγιάννης.

Σε αυτά γραπτά έρχεται να προστεθεί και η προφορική παράδοση. Η ιστορία του καντηλανάφτη ο οποίος τέλειωσε ατάραχος το άναμμα των καντηλιών στην Παναγία, η ιστορία του Σεβρήκα την οποία διηγιόταν η γιαγιά μου όπως την είχε ακούσει από την μάννα της, η ιστορία του θρυλικού Καπετάνιου που του είχαν κόψει τα αυτιά οι τούρκοι μπροστά στον Αγιαννάκη και κατόπιν έγινε ο μεγαλύτερος πολέμιός των και άλλες προφορικές παραδόσεις οι οποίες πιστεύω ότι κάποτε ήταν ανεξάντλητες. Επίσης η προφορική παράδοση μας δίνει αρκετά στοιχεία. Για τη σωματική διάπλαση και ρώμη των παλιών Στενιωτών έχουν ειπωθεί πάρα πολλά. Θρύλος ή πραγματικότητα; Μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ!

Συγκεντρώνοντας όλα αυτά τα στοιχεία λοιπόν θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ανάλυση της ιστορίας του χωριού, να διαχωρίσουμε την πραγματικότητα από το θρύλο. Μεγάλο ρόλο σε αυτό πιστεύουμε θα παίξει και η αναφορά στα συγγενολόγια της Στενής.

Το Ηπειρώτικο αίμα

Οι πιο παλιοί Στενιώτες ήξεραν ότι στις φλέβες τους κυλάει πολύ αίμα Ηπειρώτικο. Άλλωστε από διηγήσεις πολύ παλαιότερων ξέρουμε ότι στα τέλη του 19ου αιώνα οι ηπειρώτικοι χοροί ήταν πολύ συνηθισμένοι στα πανηγύρια της Στενής.

Η ιστορία της Αγγελούς κόρης του Χριστόδουλου Δημάκη και αδερφής του καλόγερου Σαμουήλ του Σουλίου αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα. Πήγε στην Ήπειρο παντρεύτηκε το Θωμά Τζιμάκα και επέστρεψαν καταδιωκόμενοι στη Στενή μετά την καταστροφή του Σουλίου. Σε όλες τις άλλες περιπτώσει οι Ηπειρώτες ήρθαν στη Στενή σε πολλές περιπτώσεις πολύ πριν το 1800 και συνέχισαν να έρχονται και πολύ μετά την απελευθέρωση και όλο το διάστημα έως την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους τούρκους.

Γιάννης Μυτάκης